W 2025 roku mija dokładnie 20 lat od chwili, gdy Fundacja Ronalda McDonalda wraz z zaangażowanymi w rozwój onkologii pediatrycznej lekarzami zainaugurowała badania „NIE nowotworom u dzieci”. To był wtedy i jest dziś bardzo potrzebny program, którego celem jest jak najwcześniejsze wykrywanie nieprawidłowości rozwojowych, chorób nowotworowych, chorób wieku dziecięcego, rozwijających się bezobjawowo i mogących prowadzić do groźnych konsekwencji. Równie ważną ideą jest także edukacja zdrowotna, upowszechnianie wiedzy o profilaktyce. Przez dwie dekady mobilna klinika Fundacji przejechała tysiące kilometrów, odwiedzając setki polskich miejscowości i realizując bezpłatnie kompleksowe badania ultrasonograficzne.
20 lat programu to dziesiątki tysięcy zbadanych dzieci. 3 października 2025 roku w Radomiu przebadano 100 000 dziecko. To symboliczny moment, który pokazuje wielkość przedsięwzięcia i determinację ludzi Fundacji. O unikalności programu i modelu jego realizacji w skali całego kraju świadczy fakt, że lokalne społeczności, samorządy, grupy rodziców, piszą do Fundacji i wpisują się na kolejne lata w kalendarz badań.
…w ramach programu profilaktycznych badań przesiewowych „NIE nowotworom u dzieci” w latach 2005-2025 przebadano 100 000 dzieci w wieku od 9 miesięcy do 6 lat.
Nowotwory u dzieci należą do wyzwań współczesnej medycyny. Badania przesiewowe pozwalają na rozpoznanie zaburzeń rozwojowych nerek i dróg moczowych oraz rozpoznawanie nowotworów we wczesnym stadium ich rozwoju. Charakterystyczną cechą chorób nowotworowych u dzieci jest ich szybki rozwój, a to sprawia, że czas diagnozy ma absolutnie decydujące znaczenie dla efektów leczenia.
„Wczesne wykrycie nieprawidłowości mogącej prowadzić do rozwoju choroby nowotworowej lub wykrycie samego nowotworu daje szansę na skuteczne leczenie, a nawet całkowite wyleczenie” – podkreśla prof. Jerzy R. Kowalczyk, współtwórca programu, wieloletni kierownik Kliniki Hematologii, Onkologii i Transplantologii Dziecięcej w Lublinie.
Bezpłatnie, bezpiecznie, bezboleśnie
Dzięki formule kompleksowych badań USG, wykonywanych w Ambulansie Fundacji (mobilnej klinice wyposażonej w najnowocześniejszy sprzęt do badań USG), na które dzieci zapisuje się bez skierowania, lekarze, wykrywając wymagające działań zmiany, wpisują w wynik USG jasną instrukcję, aby rodzic wiedział, jakie kroki ma podjąć.
u 5% badanych dzieci w ramach programu „NIE nowotworom u dzieci” podejrzewano procesy onkologiczne, głównie u pacjentów ze zmianami ogniskowymi i powiększonymi węzłami chłonnymi.
Ogólnopolski zasięg, znoszenie barier odległości, bezpłatność badań
Pomysłodawcami programu „NIE nowotworom u dzieci” są prof. Jerzy R. Kowalczyk – wybitny onkolog dziecięcy oraz prof. Adam Jelonek – legenda pediatrii, Honorowy Prezes Fundacji Ronalda McDonalda. W 2004 roku, włączając w prace prof. Andrzeja Pawła Wieczorka, autorytet w dziedzinie radiologii, opracowali standardy programu.
Lekarze uznali, że tylko narzędzie w postaci kliniki na kołach pozwoli osiągnąć sukces dotarcia z badaniami do dzieci. To były czasy, gdy badania profilaktyczne i onkologia wzbudzały niepokój. Prof. Adam Jelonek wystąpił z wnioskiem do Ronald McDonalda House Charities o grant w postaci ambulansu, a gdy pojazd przypłynął do Polski i otrzymał homologację, w Lublinie już czekał zespół radiologów dziecięcych, który wyruszył na badania.
Ambulans Fundacji był wówczas jedyną taką przychodnią pediatryczną na kołach w Polsce i w Europie.
Dziś pierwszy historyczny Chevrolet nadal jest “w służbie medycznej”, bo Fundacja przekazała go innej organizacji pożytku publicznego, która promuje profilaktykę na Dolnym Śląsku. W Europie działa jeszcze jedna mobilna klinika, ponieważ gdy na Łotwie powstała Fundacja Ronalda McDonalda Polacy podzielili się wiedzą i pomogli w uruchomieniu programu badań.
Zespół radiologów, który wszedł na pokład polskiego Ambulansu w 2025 roku zmienia tytuły z doktorskich na profesorskie, sięga po zawodowe laury i jest z Fundacją.
Od tamtego historycznego momentu Fundacja wymieniła już pierwszy Ambulans na nowy, bo odwiedził 267 miejscowości, w tym wielokrotnie te, które dziś można nazwać „stałymi punktami” kalendarza badań, jak: Kraśnik, Mińsk Mazowiecki, Ełk, Sochaczew, Ożarów Mazowiecki, Warszawa, Legionowo, Radomsko, Kraków, Szamotuły czy Tarnowo Podgórne.
Celem „NIE nowotworom u dzieci” jest upowszechnienie profilaktyki onkologicznej, zniesienie barier dostępu do badań diagnostycznych i do lekarzy specjalistów:
- Badaniami w programie objęte są dzieci w wieku od 9 miesięcy do 6 lat, bo chodzi o wczesne diagnozy.
- Każde dziecko w czasie wizyty w Ambulansie Fundacji przechodzi bezpłatne kompleksowe badanie ultrasonograficzne, obejmujące tarczycę, węzły chłonne, jamę brzuszną w tym nerki i drogi moczowe.
- Wizyta trwa około 15 minut. Badanie jest całkowicie bezbolesne, bezpieczne i komfortowe dla małego pacjenta. Jest to standard badań “bez łez”.
- Badania wykonują doświadczeni radiolodzy dziecięcy.
- Wynik jest wydawany zaraz po badaniu.
- O wysoki standard organizacyjny dba zespół z menedżerem programu Krzysztofem Danilukiem oraz opiekunami technicznymi Ambulansu, Mieczysławem Mikołajczykiem i Tomaszem Dronowskim. Sukces programu Fundacja dzieli z zespołem medycznym, partnerami operacyjnymi i wolontariuszami.
Dostęp do specjalistycznych badań diagnostycznych w mniejszych miastach i na terenach wiejskich bywa utrudniony. Tymczasem Ambulans Fundacji każdego roku dociera do 50–60 miejscowości, zdejmując z rodziców poszukiwania gabinetu, dojazd do miejsca badań i koszt wizyty, podczas której radiolog dziecięcy wykonałby kompleksowe USG. Odległość miejsca zamieszkania od miejsca badań, konieczność dojazdu, jeśli badanie jest komercyjne to także jego cena, utrudnia podjęcie przez rodziców decyzji o wykonywaniu badań profilaktycznych u zdrowych dzieci.
Lekarze zwracają w tym miejscu uwagę na cel profilaktyki. W czasie badań przesiewowych wykrywa się zmiany chorobowe, która możemy zdiagnozować i zacząć leczenie we wczesnym stadium ich rozwoju.
„Dzięki mobilnemu charakterowi programu rodzice nie muszą pokonywać setek kilometrów, aby upewnić się, że ich dziecko jest zdrowe. Badania są dostępne blisko domu, w komfortowych warunkach, i co ważne – bezpłatnie” – mówi Krzysztof Daniluk, menedżer programu.
…Ambulans został zbudowany na podwoziu MAN, ma 12,5 m długości, 4 m wysokości i 2,4 m szerokości. Ambulans mieści w sobie dwa gabinety lekarskie i wygodną poczekalnię, jest klimatyzowany i całkowicie niezależny od zewnętrznych źródeł energii i wody. Mobilność pozwala na prowadzenie badań w pobliżu miejsca zamieszkania dzieci więc dzięki mobilnej klinice to badania „przyjeżdżają” do dzieci. Ambulans staje na Rynku w Krakowie, obok Neptuna w Gdańsku, na placach pod kościołami, Urzędami Miast, na stadionach, pod centrami handlowymi, pod ratuszami, na głównych ulicach. Każdemu ma być wygodnie dotrzeć na badania, bo rodzice przyjeżdżają z wózkami, z nosidełkami, prowadzą często nie jedno a dwoje dzieci.
Każdego roku po badaniach w ramach programu „NIE nowotworom u dzieci” kilkuset małych pacjentów otrzymuje skierowania na dalszą pogłębioną diagnostykę. Dla wielu rodzin to właśnie badanie w Ambulansie było pierwszym krokiem w procesie diagnostyki i leczenia, który ratował zdrowie i życie dziecka.
„Jako rodzice często mamy nadzieję, że zdrowie naszych dzieci jest czymś oczywistym, a program Fundacji Ronalda McDonalda daje nam szansę upewnić się w tym przekonaniu albo – jeśli to konieczne – zareagować na czas. Dzięki badaniom w ramach programu „NIE nowotworom u dzieci” moja córka Iga została bardzo szybko zdiagnozowana, przeszła leczenie i odzyskała zdrowie” – mówi mama Igi, u której w 2018 roku podczas badania w Ambulansie Fundacji wykryto nowotwór nerek.
Dzięki zaangażowaniu partnerów lokalnych i odpowiedzialnych firm badania w programie od 20 lat są dla dzieci bezpłatne. Organizacje samorządowe, fundacje, media i wolontariusze dołączają do Fundacji Ronalda McDonalda, przygotowując lokalne akcje i docierając z wiedzą o “NIE nowotworom u dzieci” do rodziców.
Wśród niezawodnych partnerów programu są: Centrum Medyczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Alab Laboratoria, MAN Truck & Bus Polska, Kosmed. Na pokładzie dzieci dostają wraz z wynikiem USG także “receptę na czytanie” i jest to przyjacielska współpraca z Fundacją Powszechnego Czytania.
Od 20 lat patronat nad programem sprawują: Polskie Towarzystwo Onkologii i Hematologii Dziecięcej oraz Polskie Towarzystwo Pediatryczne, które od początku wspierają ideę wprowadzania badań przesiewowych do programu bilansów zdrowia u dzieci.
W jubileuszowym roku program zyskał wyjątkowego partnera – Fundację ORLEN, która dołączyła do grona wspierających.
Dwadzieścia lat działania programu to 100 tysięcy przebadanych dzieci i tysiące dzieci skierowanych na dalsze leczenie. Ale to także jasny sygnał: profilaktyka ma sens, a wczesna diagnoza ratuje zdrowie i życie. Fundacja Ronalda McDonalda stawia sobie ambitne cele na kolejne lata: docierać do jeszcze większej liczby polskich miejscowości, budować świadomość rodziców i rozwijać unikatowy w skali kraju system mobilnej diagnostyki dzieci.
„To są badania nie dla badań, ale dla zdrowia i życia. Wiedza o objawach dająca rodzicom możliwość wpływu na wczesne rozpoznanie nie musi przydać się we własnej rodzinie, ale może pomóc przyjaciołom czy sąsiadom z małymi dziećmi. Program NIE nowotworom u dzieci to praktyczne działanie, zainicjowane przez lekarzy-społeczników, z którymi odwiedzamy regularnie Ministrów Zdrowia dostarczając danych i apelując o zwiększenie dostępu do profilaktycznych badań USG.” – podsumowuje Katarzyna Rodziewicz, Prezes Fundacji Ronalda McDonalda.